|
||
|
19 maart Symposium over nieuwe rituelen voor de meersoortige samenleving In mei en oktober organiseer ik een online symposium over nieuwe rituelen voor de meersoortige samenleving. Het is in het Engels, en hopelijk komt er ook een website bij. Ik plak de aankondiging en het programma hieronder. Als je ze wil bijwonen, stuurt dan een bericht naar dierfilosofie@gmail.com. New Rituals for the Multispecies Community Animals and plants are not things but active agents who have their own interests, desires and projects in life. Their voices, agency and expressions have long been silenced by humans, and human ideas about them are often shaped by prejudice and ignorance. Moving beyond anthropocentrism in culture and politics therefore requires not only critique of existing power relations, but also new ways of engaging with nonhuman agents. Finding new forms of communication and building relations also matters with regard to taking seriously the voices of human children and youth, and adult humans who express themselves in ways that differ from the norm. In these online workshops we explore the role of rituals in working towards new, more just and caring multispecies forms of community. Rituals often center embodied acts, instead of rational forms of human speech. They are also often habitual, and involve using the imagination. For these and other reasons, rituals well suited to acknowledge and include the agency and subjectivity of nonhumans, human children, and certain neurodiverse humans. In the workshop we focus both on the creation of new rituals and reinterpreting existing rituals, from the perspective of art, activism, philosophy and theatre. Program New Rituals for the Multispecies Community I 15-15.10 Welcome and introduction Program New Rituals for the Multispecies Community II 15-15.10 Welcome and introduction
18 maart Ontmoeting
17 maart Taoïsme en dierethiek Gisterochtend gaf ik via zoom een lezing voor een groep Chinese dierendenkers. Jin, een van de leden van de werkgroep dierfilosofie, komt uit China en doet hier promotieonderzoek. Ze maakt deel uit van een groep Chinese dierethici, en vanwege mijn interesse in taoïsme en dieren spraken we af dat ik hen via zoom over mijn werk zou vertellen, waarna we een gesprek zouden hebben over taoïsme en westerse dierethiek/dierfilosofie, activisme en aanverwante zaken. Het was een open gesprek, binnen de grenzen van hun veiligheid, en ik heb veel geleerd over het Chinese denken over dieren, en meer algemeen de situatie in China voor activisten en wetenschappers. Het wordt vervolgd.
17 maart Een vreemde steen
17 maart Frans de Waal Ik lees net dat Frans de Waal is overleden. Ik wist niet dat hij ziek was, hij leek nog midden in het leven te staan, met onderzoek en boeken. Het werk dat ik doe in de dierfilosofie is mogelijk gemaakt door het werk van mensen als De Waal, die binnen de wetenschap (met het gereedschap van de wetenschap) het antropocentrisme van eerdere wetenschap ter discussie stellen en dieren niet langer als machines zien. Ik ben het met veel van zijn conclusies niet eens, en niet met zijn onderzoeksmethoden (dieren bestuderen in gevangenschap), en ook niet met zijn uitspraken over taal, maar tegelijkertijd is mijn uitgangspunt niet zo anders dan het zijne: andere dieren zijn wezens met innerlijke levens op wie we vaak lijken en van wie we kunnen leren. Hij wordt ook in de dierfilosofie veel geciteerd. Als ik had geweten dat hij ziek was zou ik hem wel een mail hebben gestuurd om hem te bedanken voor zijn werk (we hebben alleen heel sporadisch mailcontact gehad). In de NRC staat een mooie necrologie.
16 maart Wat dan? Wat als je eigenlijk ergens los in het heelal hangt zonder wat dan ook om je aan vast te houden?
15 maart Doris met een aantal van de dingen waar ze bang voor is (maar wel minder bang dan vroeger)
14 maart Aalscholverperformance Op 22 november 2019 plaatste ik ook al eens een foto van deze performance op mijn weblog. Ze doen hem dus al lang.
13 maart Berichten uit het paddenhospitaal De paddentrek is nog volop aan de gang. We hadden een piek in februari, heel vroeg, toen het een paar dagen warm was. Daarna was het rustiger tijdens de koudere dagen en nu worden de kikkers wakker. Ik heb dit jaar veel vrijwilligers, maar evengoed zijn er slachtoffers. De overgrote meerderheid van hen redt het niet, maar soms hebben ze wat extra ondersteuning nodig. Deze persoon was in een put gevallen met bijtend schoonmaakmiddel. Ze heeft een uur geweekt in de waterbak en smeerde hem toen ik even met Doris ging lopen. Deze persoon is er niet goed aan toe, ze heeft waarschijnlijk een aanrijding meegemaakt maar geen uiterlijke verwondingen, dus ze heeft een kans om het te redden en komt nu bij in mijn tuin. Deze twee padden zitten al twee weken in een put. Het vrouwtje heeft al een man op haar rug dus kan er niet via het gaas uit. Als het goed is komt de buitendienst ze vandaag na een heleboel mails bevrijden.
12 maart Een pleidooi voor politieke verbeelding Vandaag in de krant.
11 maart Stiltedag Vandaag is het Nyepi oftewel nieuwjaarsdag oftewel Dag van de stilte op Bali. Ik lees op internet dat je op Bali op deze dag niet naar buiten mag en de uren in stilte, en vastend, doorbrengt. Toeristen mogen ook hun hotel niet uit, vliegtuigen landen niet en vliegen om. Je mag geen water koken of autorijden, alle instellingen zijn gesloten. Het is om de kwade geesten te misleiden, die stilte, en het licht uitdoen, zo lijkt het net alsof het eiland onbewoond is. Maar het lijkt me ook een vorm van reiniging. Dit lijkt me een heel goede dag om in Nederland in te voeren, in plaats van feestdagen die gericht zijn op consumeren en gebruiken. Geen telefoons, geen computers. Luisteren naar je eigen gedachten en je bloed dat ruist. En daarna beter begrijpen wat je doet als je met iemand spreekt, als je naar buiten gaat, hoe je ermee ingrijpt in alles wat bestaat.
10 maart Schrijven in de lucht Ik had vanochtend geluk want er vlogen heel lang spreeuwen over mijn hoofd. Dat vind ik het fijnste wat er is, als er vogels over mijn hoofd vliegen.
9 maart Voorhoofd Vorige week ontmoetten Doris en ik haar bewonderaar weer, een grote witte hond (een Pyrenese berghond) van anderhalf. Doris vindt hem eng omdat hij zo groot is, maar ze vindt hem ook wel leuk. We zien hem af en toe, en tegenwoordig kwispelt ze naar hem, dus het leek me een goed moment om wat dichterbij kennis te maken. Hij probeerde een paar spelbuigingen uit maar Doris hapte in de lucht naar hem. Toen ging hij liggen en straalde kalmte uit. Doris bleef in de lucht happen maar snuffelde tussendoor ook aan zijn voorhoofd, hij gaf haar de tijd en daarna stond hij op en maakten ze allebei wat spelbuigingen. De ontmoeting ontroerde me omdat het zo'n mooie manier is om met de angst van iemand anders om te gaan, en omdat hij Doris zag - Doris wordt vaak verkeerd begrepen - en wist wat hij moest doen om haar vertrouwen in hem te geven. Hij gaf haar ook zijn vertrouwen, door haar dichtbij zijn gezicht in de lucht te laten happen. Ik denk dat het luchtbijten volgende keer achterwege kan blijven.
8 maart Rijswijk 2001
8 maart Een beetje Emily Dickinson op de vrijdag kan nooit kwaad In this short Life that only lasts an hour
7 maart Steen van het strand
7 maart En ook wat nieuwe tekeningen Hier.
7 maart Nieuwe dierenkunst op het blog van het Meersoortig Collectief Waaronder halsbandparkietarchitectuur, rattentunnels en een nieuwe performance van Rani. Hier.
6 maart Hoorn (Markermeer) 1998
6 maart Het leven met of zonder staart In de krant las ik vorige week dat het misschien gewoon toeval is dat we als diersoort geen staart hebben. Staarten hebben voordelen (evenwicht, klimmen, temperatuurregulatie) en weinig nadelen, hoewel je natuurlijk gewond kan raken aan je staart en andere dieren je staart kunnen pakken. Misschien hadden we kunnen schrijven of schilderen met onze staart (tegelijk schrijven met de handen en schilderen met de staart), of muziek maken, en in het aanraken van anderen kan een staart ook van pas komen (ik denk aan de muizen die graag staart in staart zaten). Qua mode biedt het ook kansen. Dus misschien moeten we weer die richting op evolueren, ik wil ook graag een vacht, zodat we in bomen kunnen gaan wonen en de huizen en auto's niet meer nodig hebben.
5 maart Precies een mooi plekje gevonden naast de 7
5 maart Het einde in de terugkeer Mijn eerste schreden in de wereld, in december vorig jaar, voelden als een voorwaardelijke vrijlating na een lange gevangenschap en brachten geluk mee. Nu ervaar ik iets heel anders: de plekken waar ik kom doen me denken aan de eerdere keren dat ik daar was, in een leven dat als een ander leven voelt, waarvan ik afgesneden ben. Donderdag was ik in Utrecht, het is een extreme luxe om met de trein te kunnen reizen en de wereld te zien. De stations te kunnen zien die ik zo goed ken, waar ik zo vaak stond te wachten. Maar ik zag ook mezelf van eerder, op momenten en met wezens die er niet meer zijn. Alsof ik terug in de tijd reisde en ergens afscheid van nam. Vandaag stapte ik uit bij metrostation Weesperplein. Ik woonde twee keer in mijn leven bij metrostation Wibautstraat, de volgende stop (vlakbij), en dacht vandaag vooral aan die eerste keer (eind jaren negentig, ik woonde in de Swammerdamstraat, schuin achter de Ysbreeker). Zoveel tijd geleden, altijd die UvA (de enige universiteit waar ik echt van hou, maar universiteiten zijn net als natuurverschijnselen onverschillig), het metrostation rook naar wiet zoals het hoort en de straatjes liepen zoals altijd, en ik liep er ook nog. Maar het had net zo goed niet zo kunnen zijn. Misschien is dat het melancholische van nu, het besef dat het aan een zijden draadje hangt, wat je kan, of je iets ooit nog zal kunnen.
4 maart Leyweg Den Haag (2006)
3 maart Ursulakliniek Leidschendam (2000) Bekijk de hele serie: hier.
3 maart Rood Ik lees Wrong Norma van Anne Carson. Ik las een paar jaar geleden Autobiography of Red (rood is mijn lievelingskleur) en het vervolg Red Doc> en het vreemde is dat ik nooit zou zeggen dat het de meest indrukwekkende boeken zijn die ik ooit las, integendeel, maar dat ik er wel heel vaak (buitensporig vaak) aan moet denken. Dus ik ben benieuwd wat er met dit boek zal gebeuren (het is een mooie uitgave, met naast tekst ook tekeningen, foto’s en collages).
2 maart Girl
1 maart Missing Winter Ik schreef een tekst over het missen van de winter, met foto's erbij. De tekst is nu gepubliceerd in Oxford Public Philosophy, en wel hier. Het is deel van een langere serie filosofische beeldessays (waaronder ook Portret in bomen). Het is een mooi vormgegeven uitgave, je leest het hele tijdschrift hier.
1 maart De muizen van Gertrudis van Nijvel Gisteravond gaf ik de eerste langere lezing sinds de terugval in oktober, in de Geertekerk in Utrecht. De lezing ging over de muizen (ik ben bezig met een boek over de muizen) en wat we van ze kunnen leren. Na afloop kwam er iemand naar me toe die gids was geweest in de kerk. Ze vertelde me dat de Geertekerk genoemd is naar Gertrudis van Nijvel, een vroeg-middeleeuwse heilige die vaak werd afgebeeld met muizen op haar staf, of naast haar terwijl ze bad. Nu weet ik dat ze meebidden, zei de vrouw tegen me, over de muizen.
29 februari De drakenbloedbomen Tijdens een wandeling door de buurt vonden Doris en ik een drakenbloedboom, of eigenlijk drie in een pot (nogal zwaar maar het lukte me hen mee te nemen). Tijdens het verpotten viel hen in drie delen uiteen, die ik eigen potten gaf, waarna ik me afvroeg of dat niet zielig was omdat ze nu niet meer met hun wortels tegen elkaar kunnen spreken. Van B. kreeg ik de tip om ze bij elkaar te zetten zodat ze elkaar kunnen voelen/zien/horen, en te vertellen wat er is gebeurd.
28 februari Bijzonder dierennieuws gisteren De damherten waren eerder in Europa dan de mensen. Er zijn mensen die denken dat wie ergens het eerst is, ook het meeste recht heeft op die plek. Ik behoor niet tot die mensen maar duidelijk is wel dat damherten hier minstens zoveel horen als wij.
27 februari De eenzaamheid van ziekte De column van vandaag gaat over de eenzaamheid van ziekte, en de veranderingen in de tijd die lang ziek zijn met zich meebrengt. Hier.
26 februari Schelpen
26 februari Over de steen Regendruppels trekken sporen over de steen voor de deur. Ze vangen het licht, lijken gangen te graven in de lucht die gang voor gang dichter bij elkaar komen in een patroon dat logisch maar niet te voorspellen is. Na een paar minuten is de hele steen nat en verandert het licht in donker, hoewel ik niet weet of dat laatste door de druppels komt of doordat de wolken zich verder samentrekken.
25 februari Op boomhoogte Ik liep vandaag over de touwenbrug van Chiel Kuijl in de tuin van museum Kranenburgh. Dat was ooit onderdeel van het kunstwerk Concentraties dat over de hele tuin liep, nu helaas niet meer want ik vond het heel leuk om te doen. Dus als je daar eens in de buurt bent, vergeet de touwenbrug niet. Het museum zelf is ook de moeite waard.
24 februari Lieve berk Ik ben bezig met de organisatie van twee symposia over de rol van oude en nieuwe rituelen, die het actorschap van niet-mensen serieus nemen, in het werken naar een meer rechtvaardige en zorgzame meersoortige gemeenschap. Over hoe rituelen met en voor dieren eruit moeten zien, weet ik redelijk wat, maar van bomen en planten minder. Ik lees een boek over de rol van heilige bomen in de Indiase milieubeweging en kwam een tekst tegen van de Estse onderzoeker Madis Arukask over animistische boomrituelen van de Wespen en de Woten, Oostzee-Finse volkeren. Arukask schrijft bijvoorbeeld over vrouwen die de boomgeesten aanspreken in individuele bomen (de bomen staan voor zichzelf en voor iets groters). Hij mocht mee met M.A. en schrijft het volgende: M.A. was no longer going regularly into the forest to pick berries, due to her age (over 80) and health. On this occasion, she approached the chosen birch tree, put aside her [walking] stick, and hugged the tree with both arms. Caressing the trunk in a top-down direction from time to time, she said: ‘Dear birch, dear birch, you darling tree of mine. You’ve grown big, thick, our darling Vepsian tree. Give me health, strength. Your soft leaves, your thick branches. Grow big, beautiful, oh darling tree of mine. I can’t see you (every time). You give me health, you give me strength, you give me an easy journey (home), the health to get back home. You, my darling birch, you give …, you do much good.’ This went on for about a minute; she then took her stick and stepped away from the tree. Then she sang an old springtime circle dance song, performed on Trinity Sunday, recalled from her youth, and dedicated it to the birch tree. Traditionally, during Trinity week [the Veps] used to bring a small birch tree from the forest, sing and dance around it, and take off some branches [for fertility]. The song contained themes like those she had used when addressing the tree, describing it growing tall with thick foliage. Zo zijn er meer rituelen, zoals het simpele groeten van de bomen en het bos als je het bos ingaat. Er zijn ook manieren om het bos aan te spreken over dieren en mensen die erin verdwenen (en om te vragen hen terug te brengen). Zo omgaan met bomen helpt in elk geval het vormen van een nieuwe houding. Met dieren kan het ook nieuwe manieren van communicatie (en begrip) tot stand brengen.
23 februari Hallo klein vriendje
23 februari Vouwen Ik mail de vrijwilligers van de paddenwerkgroep wekelijks met een update over de overgezette dieren, het weer, en leuke weetjes over amfibieën. Gisteren mailde vrijwilliger Wiesje me een weetje terug, over de salamanders in haar vijver. Die vouwen hun eitjes - soms wel 300 - in de bladeren van waterplanten. Op internet lees ik dat ze dat met hun achterpootjes doen. Een heel karwei.
22 februari Weer een dag in het patriarchaat In Eye zag ik Poor Things van Yorgos Lanthimos. Ik vond The Favourite heel goed en zijn andere films niet, maar wilde deze film proberen. Het bleek een seksistische fantasie over feminisme. Emma Stone speelt Bella Baxter, een Frankensteinachtige figuur die volgens de recensies feministisch gedrag vertoont, maar de film herhaalt vooral seksistische figuren (zowel in het afbeelden van de seks als in hoe vrouwen worden onderdrukt en hoe ze zich eraan ontworstelen – het was ook cliché). Na afloop kwamen er op station Noord zes jongens van een jaar of veertien naast me staan. Ze spraken over meisjes die vooral goed waren voor het pijpen, en over de lelijkheid van sommige. Ook spuugden ze vaak op de grond. Ik deed mijn oordoppen in, pick your battles, maar toen gooide een van de kinderen een flesje cola naar een duif die een donut at (ik kon niet zien of het raak was). Dus ik deed mijn oordoppen uit en begon aan een tirade, over hoe je over vrouwen moet spreken en met kwetsbare wezens moet omgaan, en hoe je een waardevolle toekomst kunt nastreven voor jezelf. Ze deden stoer, maar ik las in de ogen van een paar jongens dat het wel aankwam (ik droeg mijn Stella McCartney Adidassen, dat helpt). Er kwam nog een groepje jongens bijstaan, dus ik had best redelijk wat publiek. Toen kwam de bus, de meeste jongens gingen ook mee, maar gelukkig gingen ze achterin zitten, ik deed mijn oordoppen weer in en mijn mondkap op, dat is best een fijne combinatie.
21 februari Schelp Een werk van zand, zee en wind.
21 februari Keuzes Door Boris Novak. Ik vertaalde de Engelse vertaling van Mia Dintinjana. Tussen twee woorden Tussen een woord en stilte Tussen twee boeken Tussen de aarde en de lucht Tussen twee dieren Tussen twee kinderen Tussen het kleinere en het grotere kwaad Tussen hoop en wanhoop
20 februari Interessante links voor de dinsdag GC Heemskerk attendeerde me op het bestaan van het Walking Lab, die wandelingen onderzoeken en met wandelingen de wereld onderzoeken. Ze hebben bijvoorbeeld onderzoeksmethode die ze Queer Walking Tours noemen. Hier.
19 februari Raamrand
19 februari De salamandermetamorfose Het is een goed salamanderjaar. Om een reden die voor mij waarschijnlijk verborgen zal blijven hebben ze hun winterhabitat uitgebreid: op de stoep waar ik vorig jaar misschien twee of drie kleine watersalamanders vond, heb ik er nu al minstens dertig overgezet. Ook op de geijkte plekken steken er meer de straat over dan eerdere jaren. Als wij de salamanders overzetten zijn ze donkerbruin (met vlekken en bij de vrouwtjes een rugstreep, maar dat valt nauwelijks op in het donker), alleen hun buik is geel met donkere stippels. In het water veranderen ze van kleur, ze worden geel met oranje en blauw, en hebben zwarte stippels over hun hele lichaam. De mannetjes houden van grote vrouwtjes en proberen hen te verleiden door met hun staart te bewegen. Ze hebben verschillende staartbewegingen: op Wikipedia lees ik dat de staart ‘golvend, waaierend of zweepachtig’ kan worden bewogen. De vrouwtjes voelen de waterdrukgolfjes, en ruiken de lokstoffen die naar ze toe worden gewaaierd (dit klinkt nogal heteronormatief; over queer kleine watersalamanders lees ik niets, maar die zullen er ook zijn). Dit speelt zich allemaal af in de vijvers van dit dorp, die zo grijs en onbetekenend lijken.
18 februari Maar 1. De trein beweegt. Het is een soort gezoem en getril. Omdat ik in de trein zit en de trein veel groter is dan ik beweegt de trein ook mij. Het zoemende getril voegt zich bij de geluiden en gevoelens in mijn lichaam. Tussen de trein en mij is een heel kleine oppervlakte waar we samenvallen (zo plat als het woord ‘tussen’).
17 februari Antwerpen
16 februari Navalny Op de website van 2Doc is de documentaire Navalny te zien, over zijn vergiftiging en leven - bekijk hem vooral want het is een krankzinnige film en een eerbetoon aan deze dappere man. Vanavond op tv.
16 februari Leven met anderen Er staat een mooi interview van Marjan Slob met Donna Haraway in de NRC. Zoals jullie weten ben ik kritisch over Haraway, vooral haar ideeën over proefdieren zijn niet oké, maar ze heeft ook veel zinnigs te zeggen. Hier.
15 februari De exceptionalisten Vandaag luisterde ik naar een lezing van psycho-analyticus Sally Weintrobe over psychoanalyse en de klimaatcrisis. Weintrobe schreef onder andere het boek Psychological Roots of the Climate Crisis, over onze 'culture of uncare'. Een van de kernbegrippen daarin is exceptionalisme, de houding waarin mensen hun onzorgzame kant laten prevaleren boven hun zorgzame. De exceptionalisten zien zichzelf als ideaal, vinden dat ze recht hebben op wat ze dan ook willen, en gebruiken magisch denken om van moreel ongemak over hun ideeën en handelen af te komen. Deze houding zit in ons allemaal, maar we kunnen hem bestrijden. En hij zit ook in onze samenleving, en daar moeten we hem bestrijden. In een culture of care wordt de zorgzame houding van individuen gesterkt, voorbeelden daarvan zie je in klimaatactivisme. Als het je interesseert kun je via google podcasts en lezingen van Weintrobe vinden.
14 februari Monk op Valentijnsdag In de Oude Kerk bezocht ik de tentoonstelling van Meredith Monk (Calling). Monk is een componist die bekend is van haar werk met stemmen. In de tentoonstelling vond ik de muziek het mooist, en twee kleinere installaties. In de ene kijk je door boomstammen heen, in de andere wordt een bewegend paard op een doek geprojecteerd, hij of zij lijkt op de muziek te dansen (zie de foto's hierboven). Op youtube vind je Monks Cow Song. Turtle Dreams staat ook op youtube, hier.
13 februari Twee dagen De zwarte vlekjes zijn kuifeenden.
13 februari Waar blijven de longcovidprotesten? Vandaag gaat de column over het gebrek aan zorg voor en solidariteit met mensen met long covid. Hier.
12 februari Vaasje II
11 februari De paddentrek De paddentrek is weer begonnen. Ik zag er dit jaar erg tegenop: ik kan weer dingen doen maar ben nog niet hersteld, en het houdt voor mij veel mails en veel lopen in (naast mijn werk en huishouden). Ook vond ik op dag twee een zwaargewonde pad die ik moest doodslaan en op dag drie een zwaargewonde salamander die ik moest doodmaken. Dat vind ik heel erg om te doen, maar het moet. Ik vraag me altijd af wat ik zou willen als ik hun positie was. Maar goed, gisteren waren er redelijk wat vrijwilligers op de been en hebben we 88 salamanders en 23 padden in veiligheid gebracht. Dus het is niet voor niks.
11 februari Zelf versus wereld Ik las Derek Jarmans Moderne natuur en Nietzsches Aldus sprak Zarathoestra zij aan zij. Ik wilde schrijven: ‘het woord dat beide boeken verbindt is ijdelheid’, maar dat is te sterk. In allebei is er sprake van een sterke focus op het zelf ten koste van de wereld en anderen. Nietzsche is een van die filosofen die ik in theorie goed zou moeten vinden maar met wie ik niet veel kan (Kierkegaard is ook zo iemand). Het seksisme in Zarathoestra is extreem, maar eigenlijk geldt dat voor het werk van de meeste filosofen voor 2000, dus als filosoof train je je in de inhoud en methode los van elkaar zien (Montaigne en Wittgenstein waren ook seksistisch). Maar los daarvan is er dus zo weinig aandacht voor de wereld en zo veel aandacht voor het zelf. Jarman is wat sympathieker, en hij is ziek, waardoor het zelf op de voorgrond komt te staan, dat heb ik zelf ook gemerkt. (Moderne natuur is een dagboek van een jaar en een paar maanden waarin hij onder andere beschrijft hoe hij na zijn hiv-diagnose een tuin inricht bij het huisje dat hij kocht in Dungeness in Kent, Prospect Cottage). Zijn beschrijvingen van de planten in zijn tuin zijn mooi. Bovendien maakt hij zijn biografie expliciet tot onderwerp, ook in zijn films, en zet hij zich op die manier in voor homorechten en bewustwording rondom aids. Maar het blijft heel particulier. Misschien verwachtte ik er te veel van – op het buikbandje met zaadjes om het boek noemt Olivia Laing, ook een schrijver die niet tot mij spreekt, het ‘het mooiste en meest furieuze boek aller tijden’. Maar het is niet furieus, het is een treurige aftakeling van iemand die zijn inner circle beschrijft, een tijdsbeeld.
10 februari In het bos zag ik het gezicht van god in het mos op een boom Of van de kerstman, of misschien van een onbekende man met snor.
10 februari Doris en ik kwamen terecht in een ganzenblokkade Ze scandeerden leuzen. Ik ben solidair met ze. Het is hoog tijd dat er eindelijk eens naar ze wordt geluisterd.
9 februari Vreemde vrienden
8 februari Vandaag een gastbijdrage van mijn moeder, over hoe haar ouders elkaar hebben ontmoet Mijn moeder, Trijntje Tol, werkte vlak na de Tweede Wereldoorlog als kraamverzorgster in heel Westfriesland. In vele dorpen rondom Hoorn. Mijn vader, Cornelis 'Cees' Scherpenhuizen, is na de oorlog grotendeels lopend en liftend naar Hoorn teruggekeerd. Hij had mijn moeder gezien en vond haar leuk, maar m’n moeder zat nog met Jelle in haar hoofd- denk ik- met wie ze voor de oorlog verloofd was, en op wie ze de hele oorlog gewacht heeft. Jelle kwam getraumatiseerd terug uit Buchenwald en hij is er door een misverstand met een brief, met de dochter van een bevriende slager in Utrecht vandoor gegaan. Mijn vader probeerde contact te krijgen, maar dat was nog niet zo makkelijk. Hij is net zo lang achter mijn moeder aan blijven fietsen naar al die dorpen, waar zij kraamde, dat Trijntje Cornelis op een gegeven moment wel leuk begon te vinden en er afspraakjes gemaakt werden. Dat moet 1946 geweest zijn. Op 27 Februari 1947 zijn ze getrouwd. Ik ben 5 Februari 1948 geboren. We woonden in bij mijn Oma Antje op de Tweeboomlaan 37. Er waren geen woningen vlak na de oorlog. Als je 9 maanden terugrekent, ben ik op Bevrijdingsdag 5 Mei 1947 verwekt. In 1948 werd Juliana gekroond en kwam ze naar Hoorn toe, vertelde mijn moeder me later. Met mij in de wagen gingen we naar de nieuwe koningin kijken. Ruth Scherpenhuisen
7 februari Can't we all just get along? Gisteren was ik met G.C. Heemskerk in Galerie Stevenson op de Prinsengracht in Amsterdam want we doen met het Meersoortig Collectief mee aan een groepstentoonstelling aldaar. De tentoonstelling heet Can't we all just get along? en het is een protesttentoonstelling, tegen xenofobie en het normaliseren van racisme en andere vormen van onderdrukking, geïnspireerd door de uitslag van de afgelopen verkiezingen. Wij dragen het Meersoortig Manifest bij, een oproep aan kunstinstellingen om niet-menselijke wezens respectvol te behandelen. De opening is aanstaande zaterdag om 17 uur en de tentoonstelling loopt tot 16 maart. Je kunt hier meer lezen over de expositie en de galerie.
6 februari Gewoon blijven lopen
5 februari De veganistische universiteit Ik kreeg een mail van een student namens Plant Based Universities, een initiatief om universiteiten vegan te maken, om een open brief te ondertekenen die vandaag openbaar wordt gemaakt. Het is niet het enige initiatief dat zich richt op het veganiseren van de universiteit, op de UvA werkt de Plant Based Treaty hier achter de schermen al langer aan. Het veganiseren van de universiteiten is belangrijk omdat wetenschappelijk onderzoek aantoont dat veganisme beter is voor de gezondheid van mensen en de planeet dan carnisme, en bovendien rechtvaardiger. Universiteiten die niet veganistisch zijn nemen dus eigenlijk hun eigen onderzoek en kenniscreatie niet serieus. Je kunt hier en hier meer lezen (Amsterdam is trouwens de eerste hoofdstad ter wereld die de Plant Based Treaty heeft ondertekend).
4 februari Vaasje
3 februari Langzame muziek Maandag is er weer een akkoordwissel in As slow as possible, het muziekstuk van John Cage dat 639 jaar duurt en wordt uitgevoerd in de St Burchardi Kerk in Halberstadt. Het orgelstuk begon in 2001 met zeventien maanden stilte. Het loopt nog 616 jaar, dus als je een keer een wissel wil bijwonen heb je nog even. In The Guardian lees ik dat er momenteel ook een muziekstuk bezig is dat duizend jaar duurt, dat begon in 1999, de Longplayer.
2 februari Goeie column van Carolina Trujillo vandaag, over boerenwoede Hier.
1 februari Ergens in een bos, ergens in de tijd We waren van het pad af geraakt. Maar Doris bracht me terug. Ze poseerde op de grafheuvel.
31 januari Parfum De pakketbezorger draagt zoveel parfum dat alle pakjes naar hem ruiken. Je zou het niet bij hem verwachten, deze geur, je zou eigenlijk geen enkele geur bij hem verwachten. Misschien is het om een andere geur te maskeren, misschien ruikt hij het zelf niet, misschien is het een manier om zijn handtekening op elk pakje te zetten, zoals sommige andere dieren dat doen.
30 januari Natuuronderwijs Vandaag is de column weer eens echt opinie-achtig, want ik pleit voor het invoeren van natuuronderwijs op scholen. Ik verdiepte me in de literatuur erover (in de digitale versie staan links naar onderzoek) en werkelijk alles gaat beter als kinderen buiten leren. Sommige specifieke problemen van nu, zoals het slechte leesvermogen van Nederlandse kinderen en de ongelukkigheid die met een overdaad aan schermtijd gepaard gaat, worden er bovendien mee opgelost. Dus waar wachten we nog op.
30 januari Vernietiging in beeld Op de website van de Guardian staat een artikel dat de bombardementen in Gaza door het Israëlische leger in beeld brengt (met foto's en kaarten), het laat de schaal van de vernietiging van gebouwen, land en infrastructuur op een overweldigende manier zien. Hier.
29 januari Echt niets
29 januari Door het veld met boterbloemen voor D. Hier loopt een hondje dat haar verantwoordelijkheid nam. Iedereen weet dat je de doden niet alleen moet laten. Maakt niet uit of je klein bent, of het koud is. Of ze je kunnen zien. Iedereen weet dat de tijd een brug naar de andere wereld is. Je hebt nergens recht op maar soms is er iemand die wacht of waakt. De uren twijfelen. Je hoort een nachtegaal. Door het veld met boterbloemen loopt een pad dat wij niet zien, je witte vacht valt weg achter kantelen van veldbeemdgras.
28 januari Mijn lieve vriend Simba Hij is al zeven maar nog steeds de gangmaker en het zonnetje in huis.
27 januari Weggegeven Een paar weken terug was Marlene Engelhorn in het nieuws, een nazaat van Friedrich Engelhorn, de oprichter van het Duitse chemieconcern BASF. Ze erfde in 2022 een groot bedrag van haar oma, en wil daarvan 25 miljoen weggeven. Ze laat een burgerberaad (bestaand uit vijftig mensen) bepalen aan wie. Ik vind het een goede actie, zowel het weggeven als de manier waarop. Ze had het ook kunnen gebruiken voor onderzoek naar alternatieven voor geld, want geld is de bron van veel van onze problemen. Maar dat terzijde. Het deed me denken aan Wittgenstein, ook een Oostenrijker die zijn erfenis weggaf. In lijn met zijn karakter gaf hij alles weg, omdat hij dacht dat rijkdom de filosofie in de weg stond. Dat ben ik met hem eens, hoewel armoede de filosofie ook in de weg kan staan. Ik wist eigenlijk niet goed waar zijn geld naartoe is gegaan, net las ik dat hij het grootste deel doneerde aan een fonds voor armlastige kunstenaars en schrijvers, waaronder Trakl en Rilke. Dus daar mogen we Wittgenstein dankbaar voor zijn. De rest gaf hij aan zijn broers en zussen. Ik denk niet dat het hem heeft geholpen om het geld weg te geven, maar het was toch nodig.
26 januari Waar ik last van heb Als ik ergens kom meld ik tegenwoordig dat ik long covid heb. Dan begrijpen mensen waarom ik niet lang kan staan, en ook niet lang kan blijven hangen. Er zijn drie soorten reacties. De eerste is vriendelijk maar onbegrijpend. Die komt het meeste voor. Mensen die me geven wat ik wil als ik daarom vraag (een stoel), maar niet meedenken en niet zien waar ik behoefte aan heb. De tweede is begripvol en attent, van mensen die de omgeving lezen en meedenken over wat goed zou zijn voor mij (een stille plek voor het optreden begint). Dat zijn mensen die iemand met lc in hun omgeving hebben. Dat is heel fijn, en heb ik nog maar drie keer meegemaakt (maar goed, ik doe ook niet zoveel). De derde is een vraag: waar heb je dan allemaal last van? Ik vind dat een impertinente vraag, een beetje alsof je aan een transpersoon vraagt of hij/zij/hen een geslachtsveranderende operatie heeft ondergaan. De lijst met klachten is lang (zoals bij iedereen, ik las dat lc-patiënten gemiddeld veertien symptomen hebben), en de meeste klachten behoeven uitleg (zoals dysautonomie, orthostatische intoleratie, dat de vermoeidheid geen vermoeidheid is maar eerder een dood lichaam in je levende lichaam), en dat allemaal vertellen kost energie. Maar ik heb vooral geen zin om iemand die ik net een minuut ken in een drukke ruimte uit te leggen hoe ziek ik ben - lang ziek zijn is ingrijpend en erg en ik ben allang al blij dat ik daar sta, op dat moment, dan denk ik er liever even niet aan. Ik begrijp dat het komt omdat lc een nieuwe ziekte is, bij kanker of depressie doen mensen het voor zover ik weet niet, terwijl dat ook van alles kan inhouden. Als je graag iets wil vragen, vraag dan hoe het gaat. Daar kun je je eigenlijk nooit een buil aan vallen.
25 januari Gedichtentip Het is trouwens poëzieweek en als je deze week Het witste woord (of een andere bundel) koopt dan krijg je er het poëziegeschenk van Edward van de Vendel bij, Kom nog even naar mij kijken straks.
25 januari Bezoek
24 januari De wereld in- en uitademen De wereld in- en uitademen. Eerst de tuin, alle wilgen en elzen, grassprieten, de mierenhopen, de wilgentenenschutting, het raapzaad dat zichzelf in een pot heeft geplant, de stenen om het tuintje met de bollen van de narcissen, uitgebloeid, de brandnetels, de hyacint onder de grond, alle planten die ik nog niet ken, dan de lucht, de zon erin, de vage lage wolken in het grijs, het grijs zelf en alle andere kleuren (hier vooral bruin, groen, geel, elders zal het rood zich melden), in en uit, de vogels en de bijen, de hond hier naast me op de bank, de piano en de boeken, de straat, het dorp, het land, de zee, de stemmen van de mensen en de dieren (ook de jouwe), de dromen en de boosheid, al het verlies dat werd geleden, alle gestorvenen, al het missen, alle zandkorrels, de getallen, ieders geweten, elk begin. En alles moeiteloos, steeds opnieuw, in en uit. Eigenlijk merk je het niet eens.
23 januari Als de zorgen komen Zorgen houden van elkaar. Ze zoeken andere zorgen om samen mee in de hoek van de kamer te staan en je toe te zingen als een koor. Ze zoeken kleine gaatjes in je pantser om doorheen te komen en als ze eenmaal binnen zijn dempen ze hun stemmen. Ze hoeven niet meer zo hard te zingen want je voelt nu wat je bedoelen. Je voelt het de hele tijd. Eigenlijk voel je bijna niks anders meer en ze zijn ook met zoveel. Allemaal staan ze voor iets anders en de zorgen stellen zich totaal in dienst van hun onderwerp, ze gaan er helemaal in op. Je luistert steeds minder goed, raakt aan hun boodschappen gewend, hoewel de melodieën je soms ineens grijpen. Maar je weet ondertussen dat in elk lied een ander lied zit, en diep daarin zit de stilte.
22 januari Dag medeaardbewoners
21 januari Gebaren In de krant las ik over de Plains Indian Sign Language, een gebarentaal die inheemse volkeren in Noord-Amerika gebruikten om met andere volkeren te communiceren, bijvoorbeeld om handel te drijven. De meeste mensen denken bij taal aan woorden en het bevalt me dat voor deze universele taal gebaren worden gebruikt. Ik hou ook van drumtalen, waarmee mensen in bergachtige gebieden over lange afstanden kunnen communiceren, en van fluittalen. Op wikipedia staat meer informatie.
20 januari Kopje Ik ben bezig met een serie kopjes en vorken.
19 januari Vier zielen Volgens het shintoïsme hebben we vier zielen in onze geest, of ziel (afhankelijk van de vertaling). Ze hebben allemaal hun eigen functie. Als iemand op reis gaat kan ze een van haar zielen achterlaten bij haar geliefde, en diegene kan een van haar/zijn/hun zielen meegeven. Om de ander te troosten kun je zingen voor de ziel die je bij je hebt, over wat je ziet en meemaakt. Volgens de Japanse overlevering zijn zo de landschapsliedjes ontstaan.
18 januari De vogel van de dag
17 januari Gisteren
17 januari Dierfilosofie Gisteren presenteerde ik online een paper bij de werkgroep dierfilosofie, over taoïsme en dieren. Dat was leuk want ik had mijn collega's lang niet gezien, en het was leuk om over nieuw werk te praten. Deze bijeenkomsten zijn normaal gesproken besloten, maar 13 februari is er om 19.30 uur een openbare lezing, en wel door Dinesh Wadiwel, die zal praten over zijn nieuwe boek, Animals and Capital. Meer informatie over het boek vind je hier. Je kunt je aanmelden door een mail te sturen naar dierfilosofie@gmail.com.
16 januari Nieuwe vriendjes Ik was op kraamvisite bij E. Caesar, rechts met het grote hoofd, heeft vorige week zijn twee vriendinnen verloren. Hij heeft nu twee nieuwe maatjes, Big die naast hem zit en Kikiri achterin. Ze werden aangeboden als slangenvoer op Marktplaats. Het zijn lieve en knappe meiden voor wie het leven nog nieuw is.
16 januari Luister naar de meisjes Vandaag in de krant, een column over meisjes en het donker.
15 januari Uitgesneden tijd
15 januari In hoopvolle afwachting Uit: Het witste woord (2023).
14 januari De boeken die op de leuning van de bank liggen Op de leuning van de bank liggen nog steeds de boeken van Patricia Cornwell over Kay Scarpetta (zie de NRC-column van 5-12). Nadat ik alles vanaf 2003 heb gelezen, ben ik bij het begin begonnen, omdat ik het troostende boeken vind en ervan kalmeer. Waarschijnlijk is het meer de figuur van Scarpetta dan de inhoud, want dat zijn dus veel moorden, maar dat maakt niet uit. Het is qua karakterontwikkeling eigenlijk ongeveer 1 roman in 27 delen. Dat werkt heel goed voor iemand die rustig aan moet doen. Verder las ik deze week ook Familielexicon van Natalia Ginzburg. Daar had ik veel van verwacht omdat ik de nieuwe vertaling van haar essays De kleine deugden heel mooi vond, maar dit is minder scherp en helder. Ik lees ook Jelineks Persoonsgegevens, maar dat lijkt haast een pastiche, en ik weet niet waar dat aan ligt – het is goed vertaald, en de taal doet goed mee, het onderwerp is belangrijk (het gaat erover dat ze was beschuldigd van belastingontduiking en over haar Joodse familie – dat weet ik van de achterflap want uit het boek zelf wordt het niet duidelijk, je weet alleen dat het over schuld en beschuldigen gaat, maar niet dat het over haar gaat). Ik kom er niet in. Misschien ligt het aan mij, het raakt me niet. Silence, de verzamelde lezingen en stukken van John Cage is wel een aanrader. Net als het paddenstoelenboek gaat het over het leven. En het is grappig. En er ligt een boek over shinto van shintomeester Motohisa Yamakage, maar dat is alleen een aanrader voor wie meer te weten wil komen over shinto.
13 januari Het vriendelijke schelpenmonster
12 januari Mycologische omweg Ik lees het paddenstoelenboek van John Cage (A Mycological Foray) en begrijp niet waarom niemand me dat ooit heeft aangeraden. Sowieso raadt eigenlijk nooit iemand me iets aan wat me interesseert (omdat mensen denken dat je geïnteresseerd bent in wat je al weet of waar je al in geïnteresseerd bent, terwijl het bij aanraden juist gaat om datgene waar je nog niet in geïnteresseerd bent maar wel kunt worden). Maar nu raad ik het jullie aan, of het jullie nou interesseert of niet. Het gaat niet echt over paddenstoelen en ook niet over wat je kunt leren over muziek door paddenstoelen te zoeken, zoals in de omschrijving staat, maar meer over leren kijken, toeval en hoe je je weg kunt vinden via een omweg.
11 januari Goede bandnamen (voor meerdere genres) Het gore lef
11 januari Strandijs
11 januari Voor de mensen met een NRC-abonnement Niki Korteweg schreef een goed stuk over mogelijke oorzaken van long covid (en waarschijnlijk andere postvirale syndromen). Hier. Het is fijn dat ze verschillende onderzoeken met elkaar verbindt, want journalisten zijn geneigd zich op een onderzoek of oorzaak te richten, waardoor patiënten en behandelaars in de war raken omdat ze niet snappen hoe dat onderzoek zich verhoudt tot eerder onderzoek.
10 januari De zeehondenwacht Op het strand lag een zeehond. We lijnden de honden aan en liepen er met een grote boog omheen. Mensen stonden al te bellen en even later zagen we de pick-up van de zeehondenwachters aan komen rijden - een soort dierenambulance voor zeehonden en bruinvissen, we wisten niet dat die dienst bestond. B maakte een praatje, en op de terugweg schoten we ze weer aan. De zeehond lag achterin, het was een volwassen dier. Ze brachten haar/hem/hen naar een afgezet stuk strand verderop, en zouden de zeehond monitoren, want soms hebben ze longworm. Ze bijten altijd, zei de man.
9 januari Zwaai
9 januari Mousekeeping Het internet verwondert zich over een muis die elke avond de werkbank van een natuurfotograaf opruimt. Welsh tidy mouse, zoals de fotograaf haar of hem noemt, laat zich niet ontmoedigen doordat de man er elke dag weer een bende van maakt. Mijn muizen hielden ook van opruimen en van nesten bouwen. Ze hadden altijd heel specifieke ideeën over wat waar moet. Ik gaf ze vaak gescheurde reepjes papier voor hun slaapnesten en andere objecten om mee te spelen, en altijd als ik iets nieuws in het muizenhuis legde zorgden ze er direct voor dat het op het goede plek terecht kwam (behalve toen ze heel oud waren, toen deden ze het pas als ze wakker waren). Deskundigen speculeren over dit gedrag, of het nuttig is of voor de lol. Ik kan daaraan toevoegen dat muizen altijd projecten hebben, dingen die ze zo doen omdat het netjes is of zo hoort. Er is ook verschil tussen individuen: sommige muizen zijn veel netter dan andere. (Zoals sommige muizen ook veel socialer zijn dan andere.) Misschien heeft deze muis het van andere muizen geleerd. Ik denk ook dat ze een goed gevoel krijgen van het opruimen, zoals wij, en bij mijn muizen was een deel van het opruimen gericht op het maken van een prettige slaapplaats, maar dat is bij deze muis niet zo want hij of zij slaapt niet tussen de spulletjes.
8 januari Voorgrondmuziek In december ging ik naar de tentoonstelling van Nan Goldin in het Stedelijk. Ik had me erop verheugd want ik hou van Nan Goldin en de tentoonstelling was goed besproken. Er waren geen foto’s te zien, maar dia’s/video’s met muziek erbij. Ik kon het maar een paar seconden verdragen want het geluid stond veel te hard.
7 januari Vloekende meeuw in de regen
7 januari Vogelmuziek Op youtube maakte ik lang geleden een playlist met muziek van componisten die met vogels in gesprek zijn, of door echt met ze te musiceren of door zich door hen te laten inspireren (het schijnt dat het laatste stuk van Mozart een hommage aan zijn spreeuw is). Hier.
6 januari Stippenstraat
5 januari Het woord moe Ik ben nog steeds zo kwaad over de longcovidsituatie in Nederland nav het bericht gisteren - niet eens zozeer voor mezelf want ik ben aardig op been, maar vooral voor de vergeten groep mensen met postvirale aandoeningen die bedlegerig zijn en/of steeds zieker worden. Mensen vragen euthanasie aan omdat elke dag een kwelling is en er weinig uitzicht is op beterschap. Wie zo ziek is kan niet voor zichzelf opkomen. Die wil alleen maar dat het lijden ophoudt.
Als patiënten met ME/CVS serieus waren genomen hadden we dit probleem niet gehad (maar ME/CVS treft vier keer zoveel vrouwen als mannen, dus het werd lang gezien als hysterische klacht).
4 januari Tussen je oren Zojuist las ik op de website van de NOS dat long covid niet tussen je oren zit. Nou, dat vind ik na vijftien maanden ziek (nu in redelijk goeden doen) goed om te weten. Het was natuurlijk allang al bekend, en we weten dankzij internationale studies ook al het een en ander over de werkingsmechanismen, die volgens verschillende studies overigens letterlijk wel tussen je oren zitten, maar de Nederlandse longcovidzorg is zo armetierig dat dit blijkbaar moet zijn hoe het nieuws wordt gebracht.
3 januari Ik wou dat ik in Zweden was
2 januari Geografieën van stilte Een nieuwjaarswens in de NRC vandaag.
1 januari Bizzy
1 januari Het geheim van de velduilen Velduilen reizen graag door Nederland maar vliegen ook graag weer weg en er zijn er weinig die hier broeden. Als het een goed veldmuizenjaar is, dan vertellen ze dat aan andere velduilen en die komen dan van heinde en verre uit allerlei landen naar die plek toe. Hoe ze het aan elkaar vertellen weten we de mensen niet. De uilen houden het geheim.
1 januari Gelukkig nieuwjaar En als het rechtdoor niet lukt, dan maar omhoog.
|