20 januari
Vlasakkers
19 januari
Slim
Een van de boeken die ik op dit moment aan het lezen ben is What would animals say if we asked them the right questions van Vinciane Despret. Het is vooral als wetenschapsfilosofisch boek overtuigend. Despret laat met talloze voorbeelden zien dat wetenschappers dieren lang de verkeerde vragen hebben gesteld, en dat dat uitmaakt voor de antwoorden die dieren hebben kunnen geven, wat veel ideeën die mensen over andere dieren hebben beďnvloedt.
Twee voorbeelden. In denken over honden, wolven en apen is de dominantietheorie dominant. Dat is een theorie dat die dieren in groepen leven waarin een individu (of een koppel) de baas is, en dat wanneer hij een man uit een groep tegenkomt er ruzie ontstaat. Despret laat zien dat het onderzoek naar verhoudingen niet eenduidig is. Bij sommige soorten lijkt er binnen bepaalde groepen inderdaad sprake van een hiërarchie, en binnen andere groepen niet. Wanneer je kijkt naar de opzet van de experimenten wordt duidelijk waarom. Onderzoekers hebben dit namelijk op twee manieren onderzocht: in gevangenschap en door mannetjes uit de ene groep bij een andere groep te plaatsen. In gevangenschap, dus dierentuinen en laboratoria, worden wolven uit allerlei families samengezet. Dan ontstaan er conflicten en rangordes. Wanneer ze in een natuurlijke omgeving leven, leven ze als families, waarin de jongeren als ze oud genoeg zijn een nieuwe familie stichten. Dat is een totaal ander model. Onderzoek naar rangordes bij lemurs is uitgevoerd door mannetjes weg te halen bij de ene groep en bij de andere te zetten, waardoor er ook conflict ontstaat. In groepen waarin dat niet is gebeurd, ontstonden de conflicten niet. Dit soort onderzoek bepaalt ten eerste een idee over dieren als woest, als beesten, en het leven als een survival of the fittest. Ten tweede heeft het praktische consequenties. Zo heeft dat onderzoek naar wolven lang bepaald (en voor veel mensen doet het dat nog) hoe mensen zich tegenover hun honden moeten gedragen. 'Je moet ze wel laten zien wie de baas is.' Terwijl het dus in het geval van wolven al niet klopt, en honden niet een op een met wolven te vergelijken zijn omdat ze een lange gedeelde geschiedenis met mensen hebben.
Het tweede voorbeeld is maar een klein voorbeeld: ratten gedragen zich slimmer als de onderzoekers denken dat ze slimmer zijn.
18 januari
Trouw vindt DGVMT een mooi boek
Lees maar. (Als je het koopt, doe dat kan bij de plaatselijke boekwinkel - dat is voor mij gunstig, want dan kopen zij het in omdat ze weten dat er vraag naar is.)
17 januari
Sneeuwgans
Ik loop hier achter met schrijven omdat ik elders veel schrijf. De roman Voorwaarts is bijna af, maar tussen bijna en af zit nog wat hevige concentratie. Er zijn genoeg dingen om over te schrijven: dat Belgische journalisten altijd goed voorbereid zijn, dat het eindelijk kouder wordt, dat het als schrijver opvalt hoe slecht (of slordig) veel mensen lezen, dat de tentoonstelling van Svankmajer in Eye de moeite waard is, en Freedom of movement in het Stedelijk ook, en het boek Fair play van Tove Jansson ook, dat iemand schreef dat ik een sneeuwgans was, dat het licht in de polder bij elk weerstype de moeite waard is, dat dit en dat dat en zus en zo. Maar al die stukken worden dus niet geschreven, je kunt wel over ze nadenken.
16 januari
Kauwen
Met trots ben ik ambassadeur voor de J.M.A. Biesheuvelprijs, een jaarlijkse prijs voor de beste korteverhalenbundel in de Nederlandse taal. Lees hier een kort verhaal dat ik schreef, en klik door om een donatie te doen.
15 januari
Hoe dan
14 januari
13 januari
Rondjes
1. Bij een boom nabij de kleine parkeerplaats zat een man in het natte gras. Hij droeg hardloopkledij en leek te mediteren. De honden keken geďnteresseerd toe. De man spreidde nog even zijn armen en stond toen op. Hij keek afkeurend naar de honden, die hun interesse al verloren waren, en stapte in een enorme auto.
2. Een heel lange oudere hardloper met een fluorescerend geel hes maakte gekke rek- en strekbewegingen. Hond D. heeft er een hekel aan als mensen zich vreemd gedragen en begon te blaffen. Daarop begon hij tegen haar te roepen. 'Naar je baas,' zei hij, en hij priemde met zijn vinger in mijn richting. 'Negeren,' riep ik. 'Gewoon doorlopen.' Hij luisterde goed.
3. Bij het water zag hond D. twee honden, ongeveer van haar formaat. Normaal vindt ze dat eng, maar nu had ze enorme zin om te spelen, en O. wilde niet meedoen (de vuurwerkangst zit nog in zijn lichaam). Ze rende op ze af en heeft flink wat rondjes met de labradoodle gerend.
4. D. is allergisch voor handjesgras, timoteegras en berk. Dat is al bijna een gedicht.
5. 's Ochtends zitten we samen op de bank totdat het licht wordt; 's avonds gaan we alle drie vroeg naar bed.
12 januari
11 januari
De grenzen van mijn taal
is verschenen, dus ren naar de boekwinkel en koop dat boek (leesfragment)! De boekpresentatie is op 24 januari in Athenaeum boekhandel in Amsterdam.
10 januari
Uit de stilte van het winterbos
9 januari
Nashville II
Die Nashville-verklaring is wel een goede aanleiding om Oranges are not the only fruit weer eens te herlezen.
8 januari
Favourite
Ik zag de film The favourite en vond die (naast een goede film) heel herkenbaar. Ik las reacties op de Nashville-verklaring en herkende me niet in veel van de goedbedoelde steunbetuigingen. Die komen vaak ongeveer neer op het volgende: homo’s zijn ook mensen, ze zijn nou eenmaal zo geboren, en ze mogen van mij best met elkaar trouwen. Maar a) wat nu als ik geen homo en geen hetero ben, niet trans en niet cis – zijn tussenmensen ook mensen? en b) de categorie mens bestaat bij gratie van het onderscheid tussen mensen en niet-mensen. Dieren vallen in die laatste categorie, met alle gevolgen van dien, en bepaalde groepen mensen vielen er ook lang in (vrouwen, niet-witte mensen) of vallen er nog in (zoals vluchtelingen). Ik hoef geen mens te zijn als dat betekent dat er ineens een grens ligt tussen mij en de andere dieren, of die andere mensen, liever niet. Hiermee bedoel ik dus het volgende: als je dit soort discriminatie echt wil aankaarten is het niet genoeg om te zeggen dat ‘zij’ als ‘wij’ zijn (en mogen trouwen, hoewel dat soort rechten er natuurlijk voor iedereen moeten zijn op liberaal-democratische gronden). Je moet ter discussie stellen waar dat ‘wij’ uit bestaat en wat het dicteert. Liefde, seksualiteit en gender zijn oneindig veel complexer en rijker en grappiger en interessanter en sexyer en vager en veranderlijker dan de hokjesmensen je voorschotelen. Dus omarm de hetero en de homo en weet ik veel wie nog meer in je borst huizen en verbuig al die cultureel bepaalde kaders en de hokjes maar (als je daar tenminste zin in hebt: wie van hokjes houdt mag natuurlijk ook in een hokje blijven, ik ben ook voor gelijke rechten op hokjes). Zoals ze in The favourite doen dus.
7 januari
Hondsdonk
6 januari
Performances
In de laatste uren van de nacht droomde ik de volgende scčnes:
1. Hond Doris speelde in een toneelstuk. Het was de premičre, en eerst was de actrice een meisje (de hoofdpersoon, er was ook een tweede vrouw), daarna was Doris de actrice. Ineens zaten er vier mensen uit het publiek op het podium. Het was spannend of Doris door kon gaan, in verband met haar angst voor onbekenden, maar ze kwispelde erg en wist haar tekst nog.
2. Een televisiepersoonlijkheid/hondentrainer had een goudvis getraind. Die werd door een grote wildwaterbaangrot/fontein gestuurd. Met Olivier van de hondenschool besprak ik wat hier mis mee was.
3. Ik gaf mijn fiets (een groene racefietsachtige fiets, iets boller dan een racefiets) aan de twee lesbische (ze waren vrij jong nog en hadden een Noord-Amerikaanse hippe look) caféuitbaters.
4. Mijn vader liep door het dorp met een gedresseerde boom (ik kan me niet goed herinneren of hij die aan een touwtje vasthad). De boom sprong over obstakels en hindernissen. Hij (mijn vader) kreeg aan het eind van het parcours ruzie met een zigeunerachtig (stereotype) meisje en toen zag ik dat hij erg dronken was. ‘Ga slapen, pap,’ riep ik hard.
5 januari
Kerstbomen in Gent
4 januari
De wetten
Spiegels zijn monsterlijk, schrijft Borges ergens. Misschien geldt dat een beetje voor alles wat de werkelijkheid verdubbelt: dromen, kunst, reizen. Het heeft iets monsterlijks om uit deze wereld te stappen en het leven te beschouwen, en tegelijkertijd kunnen we niet anders, omdat we naar begrip verlangen. Borges schrijft ook dat een systeem niets anders is dan alles via een onderdeel van het geheel (of dat nu wiskunde is of liberale democratie of welke mal dan ook) alsof dat het geheel is duiden. Daar heeft hij gelijk in - daarom krijgen filosofen ruzies waarin ze elkaar geen stap kunnen naderen - maar ik zou eraan willen toevoegen dat welke manier je dan ook kiest om iets in te delen je weer iets leert over dat geheel, niet de waarheid, maar een deel van de waarheid (of, als je niet houdt van dat begrip: een deel van hoe de dingen werken). Daarom is het goed om meerdere disciplines te beoefenen: op sociaal gebied relativeert het (elk vakgebied vindt zichzelf het meest serieus en neemt zichzelf het meest serieus), maar op ontologisch gebied kun je er wat van leren (het is goed om iets van verschillende kanten te bekijken). Woorden zijn natuurlijk ook al zo'n mal, kunnen iets openen maar sluiten het tegelijk af (wat je hier leest legt een probleem bij je neer). Sommige filosofen denken dat je om de grens ergens van te kunnen denken moet kunnen denken wat erna komt. Probeer het omgekeerde maar eens.
3 januari
De dagen
2 januari
Leren hopen
Een stukje Ernst Bloch voor het nieuwe jaar (dit is het begin van de inleiding van The principle of hope, lees hier meer):
'Who are we? Where do we come from? Where are we going? What are we waiting for? What awaits us?
Many only feel confused. The ground shakes, they do not know why and with what. Theirs is a state of anxiety; if it becomes more definite, then it is fear.
Once a man travelled far and wide to learn fear. In the time that has just passed, it came easier and closer, the art was mastered in a terrible fashion. But now that the creators of fear have been dealt with, a feeling that suits us better is overdue.
It is a question of learning hope. Its work does not renounce, it is in love with success rather than failure. Hope, superior to fear, is neither passive like the latter, nor locked into nothingness. The emotion of hope goes out of itself, makes people broad instead of confining them, cannot know nearly enough of what it is that makes them inwardly aimed, of what may be allied to them outwardly. The work of this emotion requires people who throw themselves actively into what is becoming, to which they themselves belong.'
1 januari
Gelukkig nieuwjaar
31 december
Vlak buiten het dorpje E.
Wij zijn gistermiddag in het land zonder knallen aangekomen. In de tuin raakte D. meteen heel enthousiast; waarschijnlijk waren de eekhoorns in de buurt. Er liggen in de boomgaard ook konijnenkeutels - het konijntje dat we van de zomer zagen is ondertussen natuurlijk groot (of dood). De kastanjeboom is kaal, net als de eiken in het bosje tussen het pad en de tuin, de struiken en de heggen; alles om het huis lijkt dichterbij omdat er geen blad is om het tegen te houden. Binnen was het koud en donker, de luiken waren gesloten, en stil - de dichte stilte van een huis waar een tijd niemand geweest is. We hebben snel de open haard aangestoken. Ik heb wel eerst in de schoorsteen gepookt: van de zomer vlogen er ineens zwartgeblakerde vlinders uit (die scčne komt vast nog eens in een boek terecht). Tegen de zijkant van de hoeve lag een pad van natte bladeren, dat ik weggeharkt heb omdat het glad was, vijf kruiwagens vol - een zwarte kever scharrelde snel opzij, een wormpje kronkelde op de plaats tot ik haar of hem oppakte. Aan de achterkant van het huis groeit een muntplant tussen de stenen onder het blad, door mijn gehark begon de plant sinaasappelachtig te geuren, misschien schraapte ik wat van een blad af. O. was tijdens de namiddagwandeling door het dorp (een groot woord voor de sliert huizen die aan het echte dorp vastzit) en over het bospad nog bang, nu is hij meer op zijn gemak. Plaatsen waar je terugkeert zijn tastbare herinneringen, hetzelfde en net weer anders. De honden snuffelen extra. 's Avonds scheen de straatlantaarn geel in de mist, droom- en spookachtig, de kale maisvelden leken klaar voor een buitenlandse invasie.
De komende dagen krullen we ons op in de stilte hier, we kijken uit over de mistige vallei en eten appelbeignets, mijmeren wat over het afgelopen jaar. En we schrijven. Op het raam achter me zit een dikke bromvlieg. Gelukkig begint alles altijd weer opnieuw.
30 december
Klein
Soms is iets zo klein dat je niet kunt zien of het een diertje of een pluisje is. Dan neem je het zekere voor het onzekere en zet je het voorzichtig in een donker hoekje.
29 december
Belgische rotondekunst
28 december
Veertig jaar schreef hij vanuit Japan naar Volendam, maar waarom?
Er staat een mooi stuk in Het Parool over Mr. Kaor die al jarenlang wekelijks dezelfde brieven naar Hotel Spaander in Volendam stuurt.
27 december
Troost je dier met vuurwerkangst wel
Hier staat waarom. (En hier onderteken je het vuurwerkmanifest.)
26 december
De wondere wereld II
Ik droomde dat de blaadjes die van de bomen vielen vliegende dieren werden, kreukelige bruine vlinders.
25 december
De wondere wereld
Vier oudere mensen hebben naast me in de trein een filosofische discussie over het verschil tussen 4G en wifi - is er wel een verschil? Wat is wifi eigenlijk? 4G is overal.
24 december
Een heel makkelijk feestelijk toetje (vegan chocolademousse)
Men neme twee bananen en een avocado (of een veelvoud ervan), twee eetlepels cacao en een eetlepel agavesiroop, staafmixen, even laten opstijven in de ijskast en garneren met een kerstkransje of zo.
23 december
Vinken
1. Meisje op de fiets in haar telefoon: ‘Je zei dat je voor me zou koken. Doe dat dan. Doe dat dan.’
2. De buurvrouw, met een licht wanhopige blik in haar ogen: ‘Het wordt een heel feestelijke kerst.’
3. Bij de Vogelbescherming kocht ik voederapparaten voor kleine tuinvogels, die momenteel gebruikt worden door de halsbandparkieten, de kauwen en een enkele duif.
4. Op weg naar huis van mijn ouders vond ik een plant op straat, die er nog goed uitzag. Ik heb al zo'n plant, een kleinere, ik weet niet hoe hij heet. Het is een makkelijke plant die goed tegen water en schaduw kan.
5. Ik heb de plant verpot en extra vetbollen opgehangen voor de kleine vogels. Dit jaar komen er voor het eerst vinken in de tuin.
6. Ik kocht voor het eerst in mijn leven een nieuwe (niet-tweedehandse) fiets.
7. Het is helemaal niet erg om voor mensen te koken met kerst.
22 december
21 december
Peter R. de Vries
Bij de ingang van het metrostation zag ik een man die op Peter R. de Vries leek. Ik keek hem even aan, en direct daarna nog een keer om te kijken of hij het echt was. De man dacht dat ik met hem flirtte. Maar ik wilde alleen maar weten of hij Peter R. de Vries was.
20 december
IJs
Ik droomde dat er kleine stukjes ijs uit de lucht vielen. Die smolten niet maar nestelden zich in de huiden van mensen, waar ze ingekapseld werden.
20 december
Kunst in de wachtkamer van de hartafdeling
19 december
Allergisch
Mijn vader werd met spoed naar de Eerste Harthulp in het ziekenhuis gebracht. 'Bent u ergens allergisch voor?' vroeg de co-assistent. 'Ik ben allergisch voor ziekenhuizen,' zei mijn vader.
18 december
Ingezonden brief NRC
De film wordt overigens wel vertoond op 19-12, maar nu in het auditorium van de Haagse universiteitscampus aan de Turfmarkt 99, vlakbij het Plein en het Centraal Station. Meer informatie vind je hier.
17 december
Nachtzoen II
Ik gaf jullie ook nog een nachtzoen op NPO1, ditmaal over depressie. Kijk hier.
17 december
Kluwen
Ik werkte mee aan aflevering twee van filosofische podcast Kluwen, over de ethiek van huisdieren en kamerplanten. Mogen we andere dieren in ons huis houden? En zo ja: op welke voorwaarden? Spoiler: relaties zijn onvermijdelijk (voor niet-menselijke en menselijke dieren), we moeten en kunnen ze herzien - samen met de andere dieren. Luister het hier.
16 december
Communicatie
Grijze roodstaartpapegaai Rocco is overdag eenzaam en praat dan tegen Alexa, de virtuele assistent van Amazon. Hij bestelt ook eten waar hij trek in heeft, zoals aardbeien, watermeloen en rozijnen. De huisrobot vraagt hij om liefdesliedjes voor hem te spelen, waar hij soms op danst als zijn mens thuiskomt. Het is een treurig verhaal, dat goed laat zien wat er in een papegaaienhoofd omgaat als hij de hele dag alleen thuis is. Rocco krijgt vanwege een kinderslot de bestelde waren trouwens niet thuisbezorgd.
15 december
Ze hebben zich verzameld en beraden zich nu op de volgende stap
14 december
De feestelijke feestdagen
Het eind van het jaar is voor veel mensen een feestelijke en warme tijd – met kerstkransjes, glühwein, gezelschapsspellen en nieuwe romans (ik noem maar wat). Het is voor veel andere mensen ook een lastige tijd: omdat ze eenzaam of arm zijn, iemand verloren hebben, een lastige familie hebben, of gewoon omdat ze moeite hebben met het voorbijgaan van de dingen en de tijd.
Voor de kippen, koeien, varkens, konijnen, vissen en anderen die in stallen en laboratoria leven is natuurlijk elke dag een ellende, maar met de menselijke feestdagen worden er meer dieren gegeten dan anders. Terwijl dat toch ongeveer het meest onfeestelijke is wat je je kunt voorstellen. Nu zijn er tegenwoordig talloze alternatieven, zoals ik twee dagen geleden al schreef - dat is een vorm van vooruitgang, en laat zien dat veganisme geen offer is maar een bron van vreugde.
Nu wil ik eigenlijk twee dingen voorstellen. Het eerste gaat over anderen. Als kerst over verbinding gaat, ga dan eens in gesprek met degene die niet als jij is of die het moeilijk heeft. Als je niet in gesprek durft: stuur een kaart.Het tweede gaat over dieren, toch de groep die het het slechtst heeft. Ga in gesprek met je eieretende tante, je biefstukbuurman en je bitterbalcollega. Of neem ze neem ze mee naar de vertoning van Dominion die de PvdD in Den Haag georganiseerd heeft volgende week. (De film is ook online te zien, voor wie niet kan of dingen liever alleen doet.)
Vrede is net als vooruitgang natuurlijk deels een utopie, maar onderweg daarheen kunnen er levens gered worden.
13 december
v \ V
12 december
Feestdagen voor iedereen
Ik wilde hier een stukje schrijven over veganistische alternatieven voor de traditionele kerstmaaltijd, omdat kerst zoals jullie weten voor veel dieren geen pretje is. Toen ik googelde op vegan kerstrecepten kreeg ik als eerste een reclame van de Albert Heijn, die maar liefst 67 kerstrecepten aanbiedt. Daaronder staat een hele lijst andere websites met recepten. Daar komen jullie dus wel uit (en dat is flink veranderd sinds ik in 2007 dit weblog begon).
11 december
En dat we hier maar even zijn
10 december
Taal bindt de doden aan de levenden
wat besloten ligt in een taal:
familiegeschiedenissen
de snelheid van de mensen daar
gedachten
koosnaampjes
de seizoenen
emoties
manieren om de lucht te beschrijven
meeteenheden (of: hoe zwaar iets is, hoe warm en hoe lang)
de verhouding met de voorouders
de verhouding tussen verleden, heden en toekomst
alles in de verleden
tijd
getallen
kleuren
jijzelf
machtsverhoudingen
wat bewaard kan worden
wat niet gezegd kan worden
9 december
Oost- en Westeuropese dieren
In 2014 ging ik naar een dierenconferentie in Warschau. Die werd nog bijna tegengehouden door de katholieke kerk, die daar blijkbaar tegen dierethiek is. Er is nu een bundel verschenen met de stukken van die conferentie, waarin een hoofdstuk van mij is opgenomen: ‘Political Animal Voices: Rethinking Language and Politics with Animals’. Het boek heet Animals and Their People. Connecting East and West in Cultural Animal Studies, en is geredigeerd door Anna Barcz and Dorota Lagodzka. Hier lees je meer.
8 december
Iets heel liefs
'God werd op een dag wakker met zin om iets heel liefs te maken en toen maakte hij Olli,' vertel ik Olli. Hij en ik geloven allebei niet in zo'n soort hogere macht, maar er zit een kern van waarheid in. Zo'n lief iemand als Olli kom je niet vaak tegen. Ik vertel de honden veel van dit soort verhalen en zing liedjes voor ze - die liedjes gaan over simpele dingen, met refreinen als honde-hondepuppie, honde-hondepuppie, honde-hondepuppie o wat zijn die hondjes lief. Het hoort bij onze dagelijkse rituelen. Een vriendin schreef me dat haar vriend denkt dat hij de honden niet begrijpt en dat ze hem niet begrijpen. Daarom begrijpt hij ze ook niet - hij zoekt naar tekens van buitenaf, wil het meten. Nu zijn er wel dingen te meten, maar als je het zo probeert mis je het grootste deel ervan, dat geworteld is in het samen leven en de praktijken die (vaak zonder woorden) daar betekenis aan geven. 's Ochtends ligt Olli altijd tegen me aan op de bank, dan aai ik hem en valt hij weer in slaap. Doris slaapt juist op het bed en wil na het wakker worden even speelknuffelen. Zij heeft altijd zin in de dag: dagen zijn dragers van vrolijke dingen als wandelingen en eten en soms gebeurt er iets ergs, schrikt Olli bijvoorbeeld van een knal, of krijgen we ruzie, maar dan komt het ook weer goed. Dan gaan we weer wat anders doen.
7 december
Laatste twee lezingen van het jaar
Zondag geef ik een lezing op het congres van de PvdD, maandag bij de Provinciale Staten Zuid-Holland en daar is iedereen welkom, dus wees welkom.
6 december
5 december
Moment
Op een bankje in de polder zat een oudere vrouw in een verwassen skipak, haar scooter stond ernaast geparkeerd. Ze keek naar de spreeuwen die boven ons een luchtballet uitvoerden. Verder was het stil.
4 december
Kijken naar het lijden van andere dieren
Vandaag staat er in Trouw een artikel over ons symposium over Animal advocacy and the politics of sight, door Merel Kamp. Lees het hele stuk hier.
3 december
Vrienden
2 december
Je moet beter tussen de regels door leren lezen en hier zijn een paar tips om je daarmee te helpen
Er zijn verhalen die je met de goede kant naar boven moet houden. Er zijn gedachten die hol zijn, alleen maar iets lijken te zeggen. Er zijn woorden die iets anders betekenen dan ze suggereren en er zijn wensen die verlangens maskeren. Er zijn teksten die niet bedoeld zijn om te lezen, zinnen die alleen het wit ertussen beter uit laten komen. Er zijn eindes die vooral een begin inhouden. Er zijn stiltes die niet stil zijn.
1 december
Onderweg
